Rozdział kompetencji organów administracji samorządowej i weterynaryjnej
W związku z pojawiającymi się wątpliwościami odnośnie tego, jaki podmiot jest właściwy do opieki nad zwierzętami bezdomnymi, agresywnymi, transportowanymi, rannymi w zdarzeniach komunikacyjnych oraz postępowania ze zwierzętami padłymi i ich utylizacją wyjaśniam co następuje.
Inspekcja Weterynaryjna jest gotowa do współpracy z organami samorządowymi w zakresie problemów wskazanych w niniejszym artykule. Jednak należy zauważyć, że ewentualna pomoc w pewnych zakresach zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, nie mieści się w kompetencjach Inspekcji Weterynaryjnej.
Zgodnie z art. 11a ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2013 r., poz. 856) rada gminy określa corocznie, w drodze uchwały, program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, który obejmuje m.in. zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt bezdomnych. Wobec powyższego gmina jest zobligowana do zawarcia umowy z lekarzem weterynarii wolnej praktyki w zakresie udzielania pomocy zwierzętom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych. Powiatowy lekarz weterynarii może jedynie wskazać na konieczność zawarcia takiej umowy w ramach opinii, którą wydaje do przedstawionego projektu programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt zgodnie z art. 11a ust. 7 pkt 1
i ust. 8 ustawy o ochronie zwierząt. Jeśli lekarz weterynarii świadczący usługi dla gminy odmawia przyjazdu na miejsce zdarzenia bądź udzielenia pomocy poszkodowanym zwierzętom, należałoby nawiązać kontakt z właściwą terytorialnie okręgową radą lekarsko – weterynaryjną, która sprawuje nadzór nad działalnością zakładów leczniczych dla zwierząt [art. 23 i art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o zakładach leczniczych dla zwierząt (Dz. U. z 2004 r. Nr 11, poz. 95, z późn. zm.)].
Interwencja Powiatowego Lekarza Weterynarii przy ujawnieniu potrąconego na drodze zwierzęcia powinna być wskazana ze względów epizootycznych (dziki, wścieklizna, ASF). W przypadku zwierząt padłych, zabitych ich zbieraniu i unieszkodliwianiu mają zastosowanie przepisy art.3 pkt.10 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2013, poz. 21). W/w przepis definiuje posiadacza odpadów, w ten sposób, że „władający” powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na danej nieruchomości. To domniemanie prawne ma zastosowanie tylko wtedy, gdy nie można ustalić podmiotu faktycznie władającego odpadami
W odniesieniu do postępowania z rannymi zwierzętami dzikimi, mając na uwadze stanowisko Ministra Środowiska, należy zauważyć, że leczeniem i rehabilitacją zwierząt należących do gatunków dziko występujących zajmują się specjalistyczne ośrodki rehabilitacji zwierząt, które funkcjonują na mocy art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627, z późn. zm.).
Udział Inspekcji Weterynaryjnej wobec zwierząt agresywnych, jest niecelowy, gdyż Inspekcja Weterynaryjna nie dysponuje środkami farmakologicznymi niezbędnymi do poskromienia zwierząt. Zasadny w tym przypadku jest udział lekarza weterynarii wolnej praktyki, który ma dostęp do wspomnianych środków farmakologicznych. Należy dodać, że gmina powinna doprowadzić do schwytania zwierzęcia zachowującego się agresywnie i zapewnić mu opiekę, co wynika z art. 7 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594, z późn. zm.), gdzie zapisano, że zadania własne gminy obejmują w szczególności sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. W związku z tym gmina powinna posiadać umowę z podmiotem wyłapującym zwierzęta, przy czym podmiot ten powinien być zaopatrzony w odpowiedni sprzęt
do odłowienia zwierząt agresywnych.
Zabezpieczenie miejsca zdarzenia i zapewnienie dalszego transportu zwierząt przewożonych pojazdami, które uległy unieruchomieniu w wyniku zdarzeń drogowych, nie należy do kompetencji Inspekcji Weterynaryjnej, ponieważ Inspekcja Weterynaryjna jest odpowiedzialna za sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt w transporcie, a nie za ich bezpośrednią realizację. W świetle rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającego dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 (Dz. Urz. UE L 3 z 5.1.2005, str. 1) obowiązek zapewnienia dalszego transportu zwierząt spoczywa na przewoźniku. Powiatowy Lekarz Weterynarii może jedynie udzielić informacji o miejscach, do których można przetransportować zwierzęta biorące udział w zdarzeniu do czasu zorganizowania zastępczego środka transportu.
W razie długotrwałego transportu zwierząt, tj. podróży przekraczającej 8 godzin, przewoźnik ma obowiązek posiadać plan kryzysowy w nagłych przypadkach, co wynika z art. 11 ust. 1 lit. b ppkt iv) rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005.
W przypadku ujawnienia hodowli i obrotu zwierzętami gatunków chronionych przewóz, obserwacja i poddanie kwarantannie wskazanych zwierząt są poza kompetencjami Inspekcji Weterynaryjnej. Właściwym rozwiązaniem jest nawiązanie współpracy z organami ochrony przyrody, w szczególności z właściwą regionalną dyrekcją ochrony środowiska.
Powiatowi Lekarze Weterynarii nie mogą organizować miejsc czasowego przetrzymywania bezdomnych zwierząt z uwagi na brak podstaw prawnych do takiego działania. Jak już wcześniej wskazano, zapewnianie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin, co wynika z art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt. Dalej, art. 11a ust. 2 pkt 1 i 7 tej ustawy stanowi, że gmina zapewnia bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt, jak również wskazuje gospodarstwo rolne, w którym można umieszczać zwierzęta gospodarskie odebrane właścicielom. Wskazane wyżej czynności są realizowane na podstawie przyjętego przez radę gminy programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt.
Inspekcja Weterynaryjna nie posiada również uprawnienia do wskazywania podmiotów odpowiedzialnych za zabezpieczenie zwłok zwierząt do czasu wykonania sekcji np. w przypadku otrucia zwierząt. Za zabezpieczenie zwłok zwierząt odpowiedzialne są organy ścigania prowadzące postępowanie w sprawach o podejrzenie otrucia zwierząt. Należy zauważyć, że zabezpieczenia
i przechowywania zwłok zwierząt może dokonać jedynie podmiot właściwie do tego przygotowany, tj. posiadający środek transportu i niezbędne wyposażenie. Taką infrastrukturą dysponują niewątpliwie podmioty zajmujące się utylizacją zwłok zwierząt.
Zwierzęta domowe i gospodarskie, które utraciły właściciela np. na skutek jego śmierci, stają się zwierzętami bezdomnymi i tym samym podjęcie działań leży w kompetencji gminy, która powinna mieć podpisane umowy z lekarzami weterynarii wolnej praktyki mogącymi udzielić tym zwierzętom pomocy oraz posiadać schronisko dla zwierząt, bądź mieć z takim podpisaną umowę.
Romuald Juściński
Powiatowy Lekarz Weterynarii